- centrum ZitStil - https://www.zitstil.be -

Zorg zet in op trialoog: “Als je kind, vader of zus in een crisis zit, verkeert de hele familie in crisis”

Vandaag (27/04/2018) in Gazet van Antwerpen een uitgebreid artikel [1] over het belang van de trialoog in de zorg. Ria Van Den Heuvel, directeur van centrum ZitStil en voorzitter van Familieplatform, is daarover aan het woord: “Als je kind, vader of zus in een crisis zit, dan verkeert de hele familie in crisis.”

Het lijkt evident: als je kind of partner opgenomen wordt in de psychiatrie, word je betrokken bij de behandeling. Maar in de praktijk loopt het soms anders. “Terwijl die betrokkenheid de kans op herstel vergroot”, zegt Ria Van Den Heuvel van Familieplatform.

Verslavingen, eetstoornissen, psychoses, depressies, autisme of ADHD: er zijn heel veel vormen van psychische kwetsbaarheid. In Vlaanderen is er een beweging bezig naar de vermaatschappelijking van geestelijke gezondheidszorg. Bedden in instellingen worden afgebouwd. Er komen meer mobiele ambulante teams om de cliënt ondersteuning te bieden in de thuissituatie. Een beweging die gevolgen heeft voor de familie, die het zwaarder krijgt.

Langs de andere kant is die grote betrokkenheid van families ook goed, want hoe beter de familiale structuren en context, hoe groter de kans op een duurzaam herstel. Vroeger voelden familieleden zich vaak buitengesloten en was de behandeling een dialoog tussen de hulpverlener en de cliënt.

Familiereflex

Het Familieplatform Geestelijke Gezondheidszorg vzw werd een vijftal jaar geleden opgericht om van de geestelijke gezondheidszorg een trialoog te maken tussen cliënt, hulpverlener én familie. Ria Van Den Heuvel uit Boechout, de directeur van Zit Stil, een centrum voor personen met ADHD en hun omgeving, is de voorzitter.

“Familieplatform is een kennis- en uitwisselingsplatform voor meer familiereflex in de geestelijke gezondheidszorg in Vlaanderen. We werken intensief samen met ervaringsdeskundigen en bestaande familieorganisaties zoals Similes, Tourettevereniging Vlaanderen of de Huntington Liga. Ze vinden bij ons steun en we vertegenwoordigen hun belangen in onze adviserende rol bij het beleid. Een aantal voorzieningen werkt al met ons samen rond familiebeleid. Het gaat om PC Bethanië in Zoersel, St-Hyronimus in Sint-Niklaas, St-Kamillus in Bierbeek en Onze-Lieve-Vrouw in Brugge.

De impact op de familie is enorm. “Bij een zelfdoding zien we dat de directe familie slachtofferhulp krijgt aangeboden, maar tantes of nonkels of nichten niet. Terwijl die mensen dat ook soms nodig hebben. Ook zij kunnen bij ons terecht voor ondersteuning. Een oom kan net zo goed ondersteboven zijn van een zelfdoding van een neef.”

“Als je kind tijdelijk opgenomen wordt met een eetstoornis, zit je zelf met zo veel vragen. We geven aan de hulpverleners modellen om families beter te betrekken”, legt Van Den Heuvel uit. “Wat als je op bezoek gaat in een psychiatrisch centrum? Moet dit per se op een kamertje gebeuren of kan het ook in een gezellige living?”

Hoopgevende tendens

Marleen Van Staey uit Schoten is als familie-ervaringsdeskundige al langer geëngageerd bij Similes, de grootste vereniging in Vlaanderen voor gezinsleden en nabijbetrokkenen van personen met psychische kwetsbaarheid. In die hoedanigheid is ze betrokken bij het Familieplatform. Marleen is kind van, partner van en ouder van iemand met een psychische kwetsbaarheid. Ze geeft workshops rond herstel en noemt de nieuwe tendens tot trialoog tussen cliënt, hulpverlener en familie hoopgevend.

“Hulpverleners zitten vaak met de privacy van de cliënt in hun hoofd, maar de ondersteunende context van familie is zeer belangrijk. Er zit een hele evolutie in het familiebeleid, al zien we nog een groot verschil van hulpverlener tot hulpverlener. Mijn man is ooit opgenomen geworden en op dat moment vroeg men mij wel en hoe gaat het met u mevrouw? Toen mijn zoon in diezelfde instelling opgenomen werd, vroeg men mij niets. Ik ken ouders wier kind opgenomen werd en die zelf totaal geen zicht hadden op welke behandeling hij of zij zou ondergaan. Zowel bij de cliënt als bij de familie kan de eenzaamheid groot zijn.”

“Als familielid worstel je met veel gevoelens: er zijn schaamte, schuldgevoel, onbegrip, onmacht en het stigma. Je komt in een heel kwetsbare positie. Hulpverlening is altijd patiëntgericht geweest. Zeker nu mensen met een psychische kwetsbaarheid meer thuisbegeleiding krijgen, is het belangrijk dat ook de familie begeleiding krijgt, om er zelf niet onderdoor te gaan. Ondersteunend samenwerken is heel belangrijk. Soms overstijgt de zorg ook de draagkracht van de familie. Ik ken iemand die voor een ouder in psychische nood heeft gezorgd, maar die zelf mee opgenomen moest worden omdat ze gecrasht was.”

Weken wachten op gesprek

Marleen geeft een voorbeeld. “Als een familie zich aanbiedt voor een opname, gebeurt het soms dat de cliënt wordt meegenomen en de familie in de wachtkamer achterblijft. Het kan dan weken duren voor je op gesprek kunt komen. Terwijl als een familielid in crisis verkeert, de hele familie mee in crisis verkeert. Bovendien kan zo’n familiebevraging nuttig zijn om de bredere context te schetsen.”

Marleen wil zeker niet afgeven op hulpverleners. “Ik wil bereiken dat zij inzien dat wij ook noden hebben. Het lijden waarmee familie geconfronteerd wordt, moet worden erkend.”

Zelf ondervond Marleen heel weinig ondersteuning. “Op een gegeven moment kon ik de behandelingswijze van mijn zoon niet meer aanzien. Ik heb toen zelf in die instelling gevraagd of ze slachtofferhulp konden aanbieden aan mij en werd zo door de hulpverlener doorverwezen naar Similes. Gedwongen opnames, isolatiekamers: het is heel confronterend voor familie. Tegelijk is het belangrijk dat je je hoop en optimisme bewaart.”

Het zijn niet alleen de emoties, maar je komt ook in een andere rol terecht. “Plots ben je niet alleen meer de ouder van je volwassen kind, maar word je ook zijn taxichauffeur en financiënbeheerder. Omdat er schroom is om over de problemen te praten, wordt veel binnenskamers gehouden en dreigt het sociaal isolement. Dat er thuis een deur ingestampt is, vertel je niet aan een collega op het werk. Ik hoorde onlangs over een vader van een kind dat in psychotische toestand zware vernielingen had aangebracht. De man had te horen gekregen van de burgemeester dat hij zijn kind verkeerd had opgevoed. Die schuldinductie komt hard aan. Er zijn ook de zorgen over later. Hoe gaat het verder met mijn ouderwordend kind als ik er niet meer ben?”

Marleen is blij dat er dankzij initiatieven als Te Gek?! en onlangs de Taboe-aflevering met Philippe Geubels minder schroom is om te praten over een zus met een bipolaire stoornis, een kind met een postnatale depressie of een partner met een verslaving.

“Voor de al vaak overbelaste hulpverleners zal het niet gemakkelijk zijn dat er met de familie nog een derde partij bijkomt. Daarom is het belangrijk dat ze inzien hoe belangrijk het is voor het herstel van de cliënt en zijn omgeving.”

Aanvraag nieuwe infobrochure via www.familieplatform.be [2].